Op 8 september pleegde de auteur Joost Zwagerman zelfmoord.
Ik ken hem niet persoonlijk, heb ook nooit iets van hem gelezen,
maar hij lijkt mij een dapper man. Een krachtig mens.
=
Zwagerman had een vader die na een zelfmoordpoging wekenlang in een coma lag en uiteindelijk overleefde. En Zwagerman was goed bevriend met dichter en schrijver Rogi Wieg die al van jongs af aan leed aan zware depressies en in 2015 uit het leven stapte via euthanasie.
=
“Iets duwde mij over de rand”
Zwagerman verzamelde alle boeken over zelfmoord, schreef erover, vertelde erover.
Hij voedde er zijn brein mee.
Waarom vertel ik dit?
Omdat je je straks iets meer kunt voorstellen waarom de dood van drie (’te vroeg’ overleden) vrouwen de genadeklap was voor Zwagerman waardoor hij zelf uiteindelijk depressief werd, gek genoeg eigenlijk vrij laat… gezien zijn omstandigheden.
“Iets duwde mij over de rand,” zei Zwagerman tegen Matthijs van Nieuwkerk in ‘De Wereld Draait Door’ van 6 december 2012.
Een beeldrijke uitspraak.
Nu al kun je je voorstellen dat het brein van Zwagerman elke dag gevoed werd met de eeuwige vraagtekens die de kwestie van leven en dood met zich meebrengt… elke dag gevoed met het raadsel van hoe je zo ver kunt komen dat je een eind aan je leven wilt maken en gaat maken.
“Iedereen kan dit overkomen,” zegt Zwagerman ook nog over depressie tegen Matthijs van Nieuwkerk.
Hij heeft gelijk.
Hoe komt dat nou, dat je depressief kunt worden?
En waarom weten psychiaters dat niet?
=
Hoe ontstaat depressie?
Er zijn grofweg drie mogelijke oorzaken van depressie aan te wijzen:
- Depressie kan een genetische basis hebben. Dat is een diepe verankering. Ongrijpbaar.
- Via systemisch werk is de laatste twintig jaar ontdekt dat familiegeschiedenissen zwaar kunnen drukken op het gemoed van een mens zonder dat die persoon kan weten hoe dat gebeurt. Ongrijpbaar en soms te beïnvloeden.
- Een derde mogelijkheid is de krachtige invloed van gedachten en beelden op je lichamelijke gewaarwordingen en stemmingen. Ongrijpbaar maar zeer goed te beïnvloeden.
Hier laat ik heel wat andere visies weg, zoals de chemische visies rondom neurotransmitters als serotonine.
=
De invloed van gedachten en beelden op je lichamelijke gewaarwordingen en stemmingen
In dit blog ga ik dieper in op de invloed van jouw gedachten en beelden op jouw lichamelijke gewaarwordingen en stemmingen. Bij jou en bij iedereen.
=
Je kunt niet depressief worden zonder te denken
Het lijkt onbegrijpelijk maar het is in feite heel simpel: je kunt niet depressief worden zonder te denken.
Dat is een waarheid als een koe. Een gekke.
Depressieve baby’s bestaan niet.
Dit merkwaardige feit dringt pas goed tot je door wanneer je in je volwassen leven in staat bent geweest om even niet te denken. Niet-denken: het is een ‘staat van zijn’ waarvan de meeste mensen vergeten zijn dat dat mogelijk is.
En sommige mensen hebben niet eens in de gaten dat ze de hele dag door aan het denken zijn.
Dat is dan wel het mooie van mensen met bijvoorbeeld ADHD: die weten dat donders goed!
=
Het zichzelf sturende brein
De uitvinding van de diverse scan-apparaten hebben ons de laatste twintig jaar een volledig nieuwe kijk op het brein en de ontwikkeling daarvan gegeven. Die nieuwe visies laten je ook het ontstaan van sommige depressies beter begrijpen. Ik combineer hier inzichten van de Nederlandse psycholoog Margriet Sitskoorn en Amerikaanse neurowetenschapper David Eagleman.
Sitskoorn zegt in haar beroemde boek ‘Het Maakbare Brein‘: “Als je veel zeurt, krijgt je een zeurbrein”.
Anders gezegd: waar je je de hele dag in oefent, daar word je expert in.
Oefening baart kunst en kunde.
Eagleman zegt in zijn TedX-betoog in Alamo van 26 oktober 2009:
- je brein bevindt zich in stilte en in volledig donker
- je brein is een en al elektro-chemische activiteit
- je brein verwerkt de input van je zintuigen
- je brein verwerkt ook de resultaten van processen in de reeds aangelegde breinnetwerken, al dan niet naar aanleiding van zintuiglijke input
- al die elektro-chemische activiteit van het brein tezamen resulteert in jouw visie op de wereld om je heen.
Nota bene: het is niet zozeer dat wij de wereld gaan begrijpen; het brein en lichaam gaan de wereld begrijpen voor ons! - breinontwikkeling is hetzelfde als het uitbreiden van bestaande netwerken, het combineren van diverse netwerken en de aanmaak van netwerken in een relatief nieuw gebied.
Dat geheel noemen we ‘kennis’. - het brein breidt netwerken uit bovenop en in netwerken die al eerder zijn aangelegd
- onbekende input voor het brein kan in eerste instantie niet worden begrepen, maar wordt na 2-3 weken wel gesnapt!
Dan vallen er kwartjes.
Dan wordt er iets over een rand geduwd.
Dan is er een druppel die een emmer doet overlopen.
Oftewel: het brein kan elke onbekende input binnen 2-3 weken omzetten in begrip voor jou.
Effecten van denken
Als je de hele dag – bewust en onbewust – zeurt, krijgt je een zeurbrein.
Als je de hele dag – bewust en onbewust – aan seks denkt, dan krijg je een seks-brein.
Als je de hele dag – bewust en onbewust – aan dood en zelfmoord denkt, wat krijg je dan vroeg of laat?
=
Wat is kennis?
“Kennis is geen macht.”
Tot die wijsheid was Joost Zwagerman al gekomen.
En dan schrijft hij vervolgens een boekje over kunst: “Kennis is geluk”.
Hier gaat hij helemaal de fout in.
Kennis hoeft geen geluk te zijn; kennis is het totaal aan aangelegde en werkzame netwerken in het brein.
Waar jouw brein mee gevoed wordt, dat wordt je kennis.
Dat kan net zo goed geluk brengen als ongeluk.
Niemand die depressief wordt, ziet dat van tevoren aankomen.
Je kunt er niets aan doen.
En de hedendaagse kunst zit sowieso vol dood en frustratie en mensen die niet kunnen loskomen van het denken.
=
Het brein van Zwagerman
Zwagerman was, zoals de meeste schrijvers, iemand die vrijwel niets deed dan denken, de hele dag door. Hij heeft waarschijnlijk nooit geweten dat je als volwassene levend kunt zijn en tegelijkertijd zonder denken. Of hij heeft de mogelijkheid misschien nooit kunnen vinden of er nooit in gelooft. Terwijl hij wel zoekende was, getuige ook zijn meest recente werk ‘De stilte van het licht’. Maar het blijft allemaal donker. Zijn breinnetwerken boden uiteindelijk geen ontsnapping meer aan helse depressieve stemmingen en gevoelens.
Uit een titel als “Kennis is geluk” blijkt al dat Zwagerman het niet-denken niet heeft kunnen ontdekken en ervaren. Kennis, het resultaat van de zelfstandige activiteit van je brein, is slechts de automatische groei van het brein en vrijwel zonder jouw bemoeienis. Eenmaal gestart heb je er nauwelijks vat op. Je kunt tegenwerpen dat je toch zelf beslist waaraan je je aandacht geeft, en hoe jij je zintuigen voedt, en waarover je denkt, maar zelfs al die soorten van aandacht geven worden bepaald door de reeds aangelegde breinnetwerken en diens ‘neigingen’.
Geluk bestaat zeker. Wie in niet-denken kan vertoeven, al is het slechts kort, weet dat geluk ogenblikkelijk ontstaat wanneer het denken stopt. Maar je kunt het niet grijpen door erover te denken. Dat hoef je niet van me aan te nemen.
=
Bronnen
- Sitskoorn, Margriet. Het Maakbare Brein. Gebruik Je Hersens En Word Wie Je Wilt Zijn. Amsterdam: Uitgeverij Prometheus | Bert Bakker, 2006.
- David Eagleman, TEDx-lezing Alamo: http://www.youtube.com/watch?v=wpSBdA0Dc14
